Το πολύβουο λιμάνι που δεν ησυχάζει ποτέ, η αρχή και το τέρμα της Αττικής, η πόλη με τα χίλια πρόσωπα και τον μοναδικό χαρακτήρα- κάθε γωνιά του Πειραιά σού αποκαλύπτει και άλλη μια πτυχή που κάπου, κάπως ήξερες, μα ποτέ δεν κατάφερες να αποκρυπτογραφήσεις πλήρως.
Το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας και ολόκληρης της Μεσογείου, πόλη με προσωπικότητα, συνυφασμένη απόλυτα με την καλοκαιρινή αναχώρηση και τη φθινοπωρινή επιστροφή· αλλά και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες και πάσης φύσεως ρομαντικούς. Μπορείς να πασχίζεις για πολλές ώρες προσπαθώντας να περιγράψεις τον Πειραιά, και πάλι στο τέλος να μην καταφέρεις να πεις ούτε τα μισά. Ετσι είναι ο Πειραιάς: τόσο γνωστός και συγχρόνως με αμέτρητες άγνωστες γωνιές που κρύβουν πολλαπλές εκπλήξεις.
Είναι εξωστρεφής, έτσι όπως πρέπει να είναι κάθε λιμάνι, και παράλληλα με χαρακτήρα που πρέπει να πλησιάσεις πολύ για να σου ανοιχτεί ολότελα. Ενωμένος, σχεδόν, με την πρωτεύουσα κι όμως τόσο ξεχωριστός και ανεξάρτητος, που χαράζει τη δική του πορεία. Τι θα ήταν άλλωστε και η ίδια η Αθήνα χωρίς το λιμάνι της, χωρίς τον Πειραιά;
Κι όμως, ξέρεις καλά πως ο Πειραιάς δεν είναι μόνο το λιμάνι. Ναι, είναι αμέτρητες οι φορές που έχεις κατέβει στον Πειραιά και αμέτρητες οι φορές που επιστρέφεις: για να πάρεις το πλοίο για το αγαπημένο σου νησί, επιστρέφοντας από τις διακοπές σου ή να παραλάβεις κάποιον δικό σου που μόλις επιστρέφει από κάποιο από τα δεκάδες νησιά του Αιγαίου που συνδέονται με το μεγάλο λιμάνι. Ομως έχεις χίλιους δυο λόγους για να ξανάρθεις πολλές φορές ακόμη: για να επισκεφτείς μία μία τις φημισμένες ταβέρνες στην Πειραϊκή και το Μικρολίμανο και να απολαύσεις φρέσκο ψάρι με φόντο το πειραιώτικο ηλιοβασίλεμα. Για να συναντηθείς με την παρέα σου για έναν καφέ ή για το βραδινό ποτό με θέα τα ιστιοπλοϊκά στις μαρίνες και μετρώντας τα κατάρτια να καταστρώνετε το επόμενο ταξίδι. Για να κανονίσεις τη μονοήμερη οικογενειακή εκδρομή σου με κάποιο από τα γιοτ στη Ζέα. Για να κάνεις τα ψώνια σου στον πεζόδρομο της Σωτήρος Διός και να βρεις ό,τι τραβάει η ψυχή σου. Για να δεις από κοντά κορυφαίες διεθνείς εκθέσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις με τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής και των γραμμάτων στους χώρους του Πειραιά, όπως το Βεάκειο θέατρο. Για να ανέβεις μέχρι την κορυφή της Καστέλας, «στου προφήτη Ηλία τα σοκάκια», και το βλέμμα σου να χορτάσει με θέα που δεν περιγράφεται με λέξεις. Ακόμα, για να κάνεις μια βόλτα από τα μουσεία της πόλης, το καθένα με το δικό του μερτικό στην καταγραφή της ιστορικής εξέλιξης του Πειραιά. Αλλά και για να παρακολουθήσεις έναν αγώνα μπάσκετ ή ποδοσφαίρου σε γήπεδα που έχουν γράψει –και εξακολουθούν να γράφουν– ιστορία. Κι αν το παρκάρισμα εξακολουθεί να είναι αληθινό σταυρόλεξο, ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις τον Πειραιά είναι -όπως θα διαπιστώσεις- το περπάτημα…
Η πύλη της Αττικής
Είκοσι εκατομμύρια επιβάτες. Περίπου δύο Ελλάδες περνάνε κάθε χρόνο από το λιμάνι του Πειραιά, χαρίζοντάς του τον τίτλο του μεγαλύτερου επιβατικού λιμένα στην Ευρώπη. Προορισμός είναι τα νησιά του Αιγαίου, από τον Αργοσαρωνικό μέχρι τη Λήμνο και από τη Χίο μέχρι την Κρήτη και την Κάρπαθο. Και μαζί με τους επιβάτες βάλε με τον νου σου κι άλλα 5 εκατομμύρια οχήματα, και περίπου 50.000 συνεχείς αφίξεις και αναχωρήσεις πλοίων, και αρχίζεις να αποκτάς μια εικόνα για το τι εστί λιμάνι του Πειραιά.
Συνήθως έρχεσαι στο λιμάνι φορτωμένος με τις αποσκευές των διακοπών και αγχωμένος για να προλάβεις το πλοίο σου. Μέσα στην ατέλειωτη κίνηση της ακτής Μιαούλη, με αυτοκίνητα, λεωφορεία, ταξί να περνάνε ασταμάτητα, δεν έχεις χρόνο να παρατηρήσεις για λίγο γύρω σου, παρά μόνο όταν βρίσκεσαι πια στο κατάστρωμα του πλοίου. Από εκεί είναι πια που έχεις την καλύτερη θέα για να παρατηρήσεις με την ησυχία σου το λιμάνι: να δεις τον σταθμό του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου και την πεζογέφυρα, τα πελώρια παλιά κτίρια στην Ηετιώνεια ακτή, τον Πύργο του Πειραιά, τα πολυτελή κρουαζιερόπλοια που δένουν στην πλευρά του ΟΛΠ.
Ακτή Βασιλειάδη, Ηετιώνεια ακτή, ακτή Κονδύλη, Καλλιμασιώτη, ακτή Τζελέπη, Ποσειδώνος, Μιαούλη, Ξαβερίου. Ονόματα που έχεις προφέρει άπειρες φορές και σχεδόν ποτέ δεν αναρωτήθηκες τι σημαίνουν και από πού προήλθαν. Ηξερες ότι οι παρακείμενες δεξαμενές Βασιλειάδη έδωσαν το όνομά τους στην ακτή με την πύλη Ε1 για Δωδεκάνησα; Η ότι η ακτή Τζελέπη οφείλει το όνομά της στον Γιαννακό Τζελέπη, παλιό κάτοικο του Πειραιά στα χρόνια της επανάστασης του '21, που έχτισε μάλιστα εκεί και μία «έπαυλη», για τα δεδομένα της εποχής; Κι από την άλλη μεριά, ήξερες ότι ένας Ιταλός εστιάτορας ?κατά μία πιθανή εκδοχή? ο Ξαβέριος Στέλλας, έδωσε το όνομά του στην ακτή Ξαβερίου;
Στην ανατολική πλευρά του λιμανιού, εκεί όπου βρίσκονται σήμερα οι αναβαθμισμένες εγκαταστάσεις του ΟΛΠ, δένουν τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια που έχουν τον Πειραιά ως αναπόσπαστο τμήμα της διαδρομής τους, είτε ως αφετηρία είτε ως σταθμό. Λίγο παραπέρα, προς την πλευρά του Χατζηκυριάκειου, ετοιμάζεται ένα μοντέρνο μουσείο που αναμένεται να αλλάξει -κι άλλο- την όψη του Πειραιά: το παλιό Silo μετατρέπεται σε μουσείο ενάλιων αρχαιοτήτων, που σύντομα θα φιλοξενεί εκθέματα που βρέθηκαν στους βυθούς της Ελλάδας.
Ραντεβού στο Δημοτικό!
Το στολίδι του Πειραιά είναι ένα σημείο αναφοράς για την πόλη, σημείο συνάντησης Πειραιωτών και επισκεπτών, αφετηρία βόλτας στον εμπορικό κορμό του λιμανιού, χώρος μνημειωδών στιγμών πολιτισμού· αλλά και από μόνο του, το κτίριο του Δημοτικού Θεάτρου είναι ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα που μετράει κάτι λιγότερο από 120 χρόνια ζωής. Οι εργασίες αποκατάστασης το κρατούν κλειστό για το κοινό, όχι όμως για πολύ ακόμα: τα εγκαίνια προγραμματίζονται ήδη για τα τέλη Σεπτεμβρίου και ο Πειραιάς μετράει αντίστροφα για την επαναλειτουργία του πιο σπουδαίου πολιτιστικού πυρήνα της πόλης.
Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, επί της λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου, σχεδιάστηκε από τον Πειραιώτη αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμο, άρχισε να χτίζεται το 1883, στοίχισε περίπου 900.000 δραχμές, και εγκαινιάστηκε 12 χρόνια αργότερα, το Πάσχα του 1895. Εκτοτε «έζησε» τις πιο σημαντικές στιγμές του Πειραιά: στιγμές σπουδαίας καλλιτεχνικής προσφοράς από τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού θεάτρου, όπως ο Ροντήρης και ο Βεάκης. Αλλά και στιγμές ιστορικής και κοινωνικής έντασης, όταν στους χώρους του στέγασε οικογένειες προσφύγων που έφταναν στον Πειραιά από τη Μικρά Ασία.
Επιβλητική η εξωτερική του όψη, με το κλασικιστικό ύφος, τους κίονες και το αέτωμα, αλλά και οι εσωτερικοί χώροι είναι με τη σειρά τους εξίσου εντυπωσιακοί. Μέχρι 1.300 θεατές φιλοξενούνται στη μεγάλη αίθουσα, με τους εξώστες σε τέσσερα επίπεδα και την μπαρόκ σκηνή, από τις λίγες που έχουν διασωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το Βεάκειο Θέατρο μπορεί να μην είναι εξίσου εντυπωσιακό ως κτίσμα, ούτε τόσο μεγάλης ιστορικής αξίας. Η θέα που απολαμβάνει, όμως, από τις πλαγιές του λόφου της Καστέλας είναι τόσο όμορφη που μπορεί να... κλέψει και την παράσταση. Το θέατρο δημιουργήθηκε και πρωτολειτούργησε το 1969, ονομάστηκε «Βεάκειο» το 1975 προς τιμήν του Πειραιώτη ηθοποιού Αιμίλιου Βεάκη και τους καλοκαιρινούς μήνες φιλοξενεί συναυλίες και παραστάσεις με συμμετοχή σπουδαίων ονομάτων της εγχώριας και διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής.
Τέλος, το δικό της λιθαράκι στην πολιτιστική κίνηση του Πειραιά συνεισφέρει η Δημοτική Πινακοθήκη (Φίλωνος 29), που φιλοξενεί δημιουργίες των Αξελού, Βολανάκη, Λύτρα και πολλών ακόμη εκλεκτών ονομάτων. Στην Πινακοθήκη θα δεις, μεταξύ άλλων, τη συλλογή 80 γλυπτών του Γεωργίου Καστριώτη και τη συλλογή του Πάνου Αραβαντινού από μακέτες, σκηνογραφίες, σχέδια κοστουμιών, αφίσες και προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε ο ίδιος.
Η πύλη του Ηετιώνα
Αν ταξιδεύεις με τα πλοία για Κρήτη, Λέσβο ή Δωδεκάνησα, τότε έχεις περάσει σίγουρα από μπροστά του αρκετές φορές. Το πιο πιθανό είναι όμως πως δεν τον πρόσεξες ποτέ. Ακριβώς απέναντι λοιπόν από την Ηετιώνεια Ακτή βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος που έδωσε το όνομά του στην ακτή: είναι η Ηετιώνεια Πύλη, τμήμα ενός εκτεταμένου οχυρωματικού έργου της εποχής του 5ου και 4ου π.Χ. αι. που σκοπό είχε να ελέγχει την είσοδο του λιμανιού. Ο,τι απομένει σήμερα είναι οι δύο κυκλικές βάσεις των πύργων της Πύλης και εκεί εστιάζουν οι εργασίες ανάδειξης του χώρου που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο χώρος ακόμη δεν είναι επισκέψιμος.
Βίρα τις άγκυρες
Ζέα ή Πασαλιμάνι; Μικρολίμανο ή Τουρκολίμανο; Δεν έχει σημασία ποιο όνομα προτιμάς· η βόλτα στον Πειραιά θα περάσει απαραίτητα από τα δύο αυτά λιμάνια, αν δεν καταλήξει μάλιστα εδώ, σε κάποια από τις μοδάτες καφετέριες ή στα γραφικά τους ταβερνάκια δίπλα στη θάλασσα. Για κάποιους είναι τα πιο όμορφα πρόσωπα του Πειραιά, και σίγουρα από τα πιο δημοφιλή.
Εδώ που οι αρχαίοι Αθηναίοι διατηρούσαν τον πολεμικό τους λιμένα, σήμερα αράζουν νωχελικά εκατοντάδες μικρά και μεγαλύτερα σκάφη αναψυχής. Εφόσον οι δυνατότητές σου στο επιτρέπουν, στη μαρίνα της Ζέας μπορεί να νοικιάσεις ένα ιστιοπλοϊκό σκάφος και με την οικογένειά σου ή την παρέα σου να κάνεις μια μονοήμερη εκδρομή στον Αργοσαρωνικό ή ακόμη και πιο μακριά.
Το yachting στην Ελλάδα άλλωστε δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τους ξένους ανταγωνιστές, έχει μάλιστα και δύο μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα: έμπειρους ανθρώπους που ασχολούνται πολλά χρόνια με το αντικείμενο και βέβαια τα πανέμορφα νησιά που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από τον Πειραιά.
Γύρω γύρω από τη μαρίνα, η Ζέα έχει μετατραπεί την τελευταία δεκαετία ?περίπου- σε μια ακαταμάχητη επιλογή για... μπαρότσαρκα. Δεκάδες μπαράκια έχουν κάνει την εμφάνισή τους κατά μήκος της ακτής Μουτσοπούλου κι εσύ το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να διαλέξεις ποιο απ' όλα ταιριάζει καλύτερα σε σένα και την παρέα σου ώστε να απολαύσετε ένα ποτό με φόντο τις σιλουέτες απ' τα κατάρτια στο ηλιοβασίλεμα. Εντάξει, το πάρκινγκ αποτελεί ένα θέμα, δύσκολα ωστόσο θα καταφέρεις να αντισταθείς στον πειρασμό της Ζέας...
Λίγο παραπέρα, εκεί όπου ο λόφος της Καστέλας καταλήγει πια στη θάλασσα, απλώνεται το γραφικό Μικρολίμανο, με ψαροταβέρνες που σερβίρουν ολόφρεσκα θαλασσινά σε περιβάλλον που η φράση «πάνω στο κύμα» αποκτά κυριολεκτική έννοια...
Τι πρέπει να ξέρω για το yachting
Το yachting είναι η ψυχαγωγική ιστιοπλοΐα, που αναφέρεται στη χρήση σκάφους για ψυχαγωγικούς λόγους (όπως μια εκδρομή) ή και αθλητικούς. Το μήκος των σκαφών που χρησιμοποιούνται ξεκινά από 10 μέτρα και φτάνει έως και τα 50. Το κόστος ενοικίασης ενός σκάφους αναψυχής για μια μονοήμερη ή πολυήμερη εκδρομή καθορίζεται από παράγοντες όπως ο τύπος, το μέγεθος και οι παροχές του σκάφους, από την παρουσία σκίπερ (κυβερνήτη) και πληρώματος, από τον αριθμό των ατόμων που θα φιλοξενηθούν, ακόμη και από την εποχή. Ενδεικτικά, αν και με σημαντικές αποκλίσεις ανάλογα με τους παραπάνω παράγοντες, το ημερήσιο κόστος ενοικίασης μπορεί να κυμαίνεται περίπου στα 300 €.
Info: Ενωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού, www.epest.gr, τηλ. 210 4526335.
Το λιμάνι σε ράγες
Είναι ένα «κτίριο-σταθμός»· κυριολεκτικά και μεταφορικά. Από τα πιο όμορφα κτίσματα στο λιμάνι, ο σταθμός του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου του Πειραιά, μπροστά στην ακτή Καλλιμασιώτη, έχει το δικό του μερτικό στην ανάδειξη του λιμανιού. Χιλιάδες επιβάτες περνούν κάθε μέρα τις πύλες του σταθμού, για να πάρουν το πλοίο της γραμμής για το νησί των διακοπών ή επιστρέφοντας κατάκοποι από το ταξίδι τους. Οπως και να 'χει, ο σταθμός του ΗΣΑΠ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αέναης κίνησης στο λιμάνι, κοντά εκατό χρόνια τώρα.
Το τρένο έφτανε βέβαια στον Πειραιά ήδη από το 1869, με τον ατμοκίνητο συρμό της εποχής που έσερνε έξι βαγόνια και ένωνε το λιμάνι με το Θησείο σε περίπου είκοσι λεπτά. Ο σημερινός σταθμός άρχισε να κατασκευάζεται το 1926, σε σχέδια των αδερφών Ιωάννη και Μιλτιάδη Αξελού, βασισμένος στα ευρωπαϊκά πρότυπα της εποχής, και εγκαινιάστηκε το 1929. Λίγα χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 1944, όταν οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τον Πειραιά, το κτίριο του σταθμού ήταν από τα ελάχιστα της πειραϊκής προκυμαίας που σώθηκαν, σαν από θαύμα, αφού τα περισσότερα κτίρια γύρω του είχαν σωριαστεί σε ερείπια. Μέσα στα χρόνια, η όψη του σταθμού δεν άλλαξε σημαντικά: με την αψιδωτή οροφή και την κεντρική αποβάθρα στη μέση του χώρου, ο Σταθμός ανακαινίστηκε τελευταία φορά το 2003, τις παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων.
Εξω από τον σταθμό, απλώνεται η πλατεία Οδησσού, στέκι πλανόδιων μικροπωλητών, ενώ τα τελευταία χρόνια τα βλέμματα τραβάει η σύγχρονη πεζογέφυρα που εξυπηρετεί τη μετάβαση των επιβατών από τον σταθμό στο λιμάνι και αντίστροφα.
