Μόρια νερού στο διάστημα σε απόσταση περίπου 12,7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη γη ανίχνευσε η μεγαλύτερη διάταξη ραδιοτηλεσκοπίων στον κόσμο ALMA (Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array), που εγκαινιάστηκε πρόσφατα. Βρίσκεται στην ανέφελη έρημο Ατακάμα της Χιλής, σε υψόμετρο άνω των 5 χμ στην οροσειρά των Άνδεων.
Από στοιχεία που συνέλεξε συμπεραίνεται ότι οι πιο έντονες φάσεις εκρηκτικής δημιουργίας νέων άστρων στο σύμπαν έλαβαν χώρα περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια νωρίτερα από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι αστρονόμοι.
Με αφορμή τα εγκαίνια της ALMA, ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Γιοακίν Βιέιρα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech), ανακοίνωσε ότι μέσω των διασυνδεδεμένων ραδιοτηλεσκοπίων παρατήρησε ότι οι πιο έντονες φάσεις εκρηκτικής δημιουργίας νέων άστρων στο σύμπαν έλαβαν χώρα απρόσμενα πρόωρα. Έκανε λόγο για «οργασμό» γέννησης τουλάχιστον 1.000 άστρων ετησίως σε γαλαξίες που απέχουν πάνω από 12 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη γη (έναντι της δημιουργίας μόλις ενός άστρου τον χρόνο στον γαλαξία μας) .
Σε έναν από αυτούς τους «γαλαξίες-νήπια», που ήσαν ήδη λαμπροί όσο 40 τρισεκατομμύρια Ήλιοι, εντοπίστηκαν μόρια νερού. Πρόκειται για την πιο μακρινή στο χωρόχρονο ανίχνευση νερού που έχει γίνει ποτέ. Για να αντιληφθεί κανείς την μακρινή απόσταση του συγκεκριμένου γαλαξία από τη γη, ας αναλογιστεί ότι το φως του ξεκίνησε το μακρινό ταξίδι του προς τον πλανήτη μας όταν ακόμα το σύμπαν είχε ηλικία μόνο ενός δισεκατομμυρίου ετών (τώρα έχει φτάσει τα 13,7 δισεκατομμύρια έτη).
Οι σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις έγιναν στα περιοδικά "Nature" και "Astrophysical Journal".
Η κατασκευή και η πρωτοπορία της Alma
Η Alma απαρτίζεται από 66 ξεχωριστά, διασυνδεδεμένα ραδιοτηλεσκόπια, τα περισσότερα με διάμετρο 12 μέτρων. Καταγράφει εικόνες τόσο λεπτομερείς, που μόνο ένα ενιαίο γιγάντιο τηλεσκόπιο διαμέτρου 16 χιλιομέτρων θα μπορούσε να δώσει. Προς το παρόν, λειτουργούν οι 56 αντένες, ενώ και οι υπόλοιπες θα τεθούν σε λειτουργία έως το καλοκαίρι . Κάθε αντένα ζυγίζει ένα τόνο.
Για την κατασκευή της διάταξης Alma συνέβαλαν 19 χώρες. Οι 15 χώρες-μέλη του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου, που βρίσκεται στην ίδια περιοχή, κατέχουν το 37,5%, ενώ σημαντικά μερίδια κατέχουν και οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η κατασκευή διήρκεσε μία δεκαετία και κόστισε περίπου 1,4 δισ. δολάρια.
Τα στοιχεία που καταγράφει η ALMA επεξεργάζεται υπέρ -υπολογιστής ικανός για 17 πεντάκις εκατομμύρια υπολογισμούς ανά δευτερόλεπτο, ο οποίος στεγάζεται σε κτίριο που θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο στη γη (μετά από ένα κινεζικό σταθμό τρένων στο Θιβέτ).
